Archeologen brengen stukje geschiedenis van Deurne aan de oppervlakte

Stadsarcheologen deden opmerkelijke vondsten ter hoogte van de Schijnrivier in Deurne. Op de plaats waar in de middeleeuwen het landgoed ‘Ten Eekhove’ gevestigd was, hebben ze onder andere duidelijke muurrestanten van het Papenhof, een zilveren munt van Lodewijk van Maele, aardewerk en een gepolijst bijltje uit de ijzertijd teruggevonden. De stadsarcheologen voeren de opgravingen uit in opdracht van de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM) in het kader van de voorbereidende werken voor de Oosterweelverbinding.

Sinds deze zomer voeren archeologen van de stad Antwerpen in opdracht van BAM opgravingen uit ter hoogte van de rivier Groot Schijn in Deurne. De voorbije weken hebben ze de restanten van het historische Papenhof aan de oppervlakte gebracht in de zone tussen de Ring en de Ten Eekhovelei. Het landgoed ‘Ten Eekhove’ dateert uit de middeleeuwen en vertelt veel over de vroege geschiedenis van Deurne. Bij de opgravingen zijn de muurresten en de verschillende bouwperiodes duidelijk te zien.  

De zuidwestelijke hoek van het complex blijkt opgebouwd op een stevig fundament van minstens twee meter hoog. De muurbasis bestaat uit baksteenmetselwerk met een band in natuursteen. Binnen het gedeelte dat werd opgegraven zijn vijf kamers te onderscheiden. Onder de recente vloeren (19de en 20ste eeuw) van deze kamers vonden de archeologen oudere fases, waaronder een mooi afgewerkte bakstenen vloer in visgraatmotief.

Tijdens de opgravingen werden al markante vondsten gedaan: een zilveren munt van Lodewijk van Maele (1369-1370), aardewerk uit de 13de en 14de eeuw en resten uit de prehistorie, zoals een fragment van een gepolijst bijltje en scherven uit de ijzertijd. Mogelijk komen in de laatste weken nog meer oudere vondsten aan het licht.

Ongeveer één derde van de volledige plattegrond van het Papenhof is nu zichtbaar. Het overige gedeelte wordt enerzijds doorsneden door een recente riool. Anderzijds bevindt de noordoostelijke hoek van het gebouw zich vermoedelijk buiten het werkterrein, ter hoogte van de volkstuintjes.

Geschiedenis van het Papenhof

Het Papenhof heeft een rijke geschiedenis die teruggaat terug tot de middeleeuwen. De vroegste vermelding van het Papenhof is de vermelding van het landgoed ‘Ten Eekhove’, dat minstens dateert uit de 12de eeuw. Eerst was de abdij van Ename de eigenaar. Later kwam het in het bezit van de familie ‘van Dorne’, die het in 1345 verkocht aan de Sint-Michielsabdij. Het bleef in eigendom van de Norbertijnen tot aan de Franse Revolutie. Aan deze monniken, die ook ‘papen’ genoemd werden, dankt het goed zijn uiteindelijke naam ‘Papenhof’.

Het complex werd ook meermaals verbouwd. Op het einde van de 16de eeuw werd een deel van het kasteeltje ontmanteld om als bouwmateriaal bij te dragen aan de stadsversterking. In de 19de eeuw werden bij de bouw van de Brialmontomwalling opnieuw delen van het complex afgebroken. Vanaf 1860 werd de waterloop Schijn ten noorden van het Papenhof verder rechtgetrokken. Het resterende stuk van het voormalige Papenhof werd in de tweede helft van de 19de eeuw opgedeeld in verschillende arbeiderswoningen. De laatste resten verdwenen na de Tweede Wereldoorlog. Historische kaarten tonen aan dat het landgoed omgeven werd door een gracht.

Verder verloop

De lopende opgravingen zullen nog enkele weken in beslag nemen. Dankzij het onderzoek dat in opdracht van BAM werd uitgevoerd, kon de resterende archeologie in de ondergrond in kaart worden gebracht en beschreven zodat deze informatie beschikbaar blijft voor komende generaties. Vzw Turninum Volksmuseum Deurne helpt mee om dit stukje geschiedenis te ontrafelen. Na de opgravingen worden de geplande infrastructuurwerken aangevat. De verlegde Schijn zal een deel van het domein van het Papenhof doorsnijden. Samen met de betrokken partijen wordt onderzocht op welke manier het Papenhof in de nieuwe aanleg van het terrein gevaloriseerd kan worden.