Digitale restauratie haalt plafondschildering van Chinese pagode in Deurne terug

Deurne is een nieuw monument rijk of liever een Deurnese monument heeft een nieuwe zoldering.

Iedereen kent de Chinese toren in het Boekenbergpark te Deurne. Het maakt deel uit van het rijke patrimonium dat Jan Smets liet bouwen om zijn kasteel op te smukken, naast een Chinese toren, verscheen er een Jagerstoren en een grot.

Die grot waar nu het Natuurhistorisch Museum is ondergebracht, was en is het grootste kunstmatige grotencomplex van Europa. Die Chinese toren was de mooiste Chinese toren van continentaal Europa dat vond alvast de Royal Caledonian Horticultural Society.

Uniek bouwwerk 

Het plan van de toren was vierkant met uitgesneden hoeken in de vorm van een halve maan. Hij bevat vijf verdiepingen, omringd met gaanderijen, waarvan elk een zonnescherm verbeeldt. Een sierlijke spiraalvormige trap, met borstbeelden bezet, leidt naar boven. De eerste verdieping verbeeldt een cirkelvormig salon, rijk versierd met acht pilasters en vier Chinese beelden, in nissen geplaatst. Het bovenste deel reikte tot 26 meter en was bekroond met een ‘pluimbos’ met afhangende vergulde kettingen. Bovenin was een waterreservoir gebouwd dat de fonteinen in het park bevoorraadde. Deze combinatie maakte dit bouwwerk uniek in zijn aard in de Zuidelijke Nederlanden. Het ‘gevaarte’ heeft 200.000 rank gekost... vandaag € 783.000.

Geen pagode meer in Deurne

De Chinese pagode is helaas teruggekeerd naar dromenland... De teloorgang van de Chinese pagode begon in 1912, toen de erfgenamen van Paul Marie Cogels de volledige inboedel van het Boekenbergdomein openbaar lieten veilen. Alles, inclusief negen houten Chinese beelden en de plafondschildering, ging onder de hamer in Kasteel Starrenhof in Kapellen. In 1913 kocht de gemeente Deurne een gedeelte van het domein met inbegrip van het kasteel en wat er van de ‘beroofde’ toren overbleef. Het domein werd opengesteld als wandelpark en in 1934 werd de grote vijver omgevormd tot een openluchtzwembad.

De pagode stond ondertussen te verkommeren en in 1956 besloot de gemeenteraad de toren te slopen. Het toenmalige gemeentebestuur achtte het niet nodig om de historische en waardevolle onderdelen zoals de bronzen bekroning te bewaren. In 1958 kon het Provinciaal Museum Sterckshof vier panelen aankopen die afkomstig waren uit het interieur van de pagode.

Expo 58

En toen kwam er een “expo 58” dak op de enige overblijvende verdieping van de Chinese toren: een Japans dak. Dat lokte toen al heel wat negatieve reacties uit, maar vandaag is ook dat dak beschermd.

“Toen de Tuinwijk Unitas aan het college vroeg of het mogelijk zou zijn om reproducties van het oorspronkelijke schilderij aan te brengen op het plafond van het Chinees paviljoen, waren wij onmiddellijk enthoisiast”, lacht Tjerk Sekeris, districtsburgemeester.

Het boekenbergpark is vandaag nog altijd een van de mooiste parken van Antwerpen. De schilder van het plafondschilderij was niemand minder dan Willem Jacob Herreys, vandaag haast onbekend, maar in de achttiende eeuw een autoriteit. Hij schilderde voor de rijke koopman Jan Smets een trompe-l’oeil.

Een reproductie van dat schilderij, waarin Herreys de rijke koopman Jan Smets zelf afbeelde, omringt door familieleden en een heuse papegaai. Geniet vandaag van dit pareltje en droom over de pruikentijd.