De Schuunste Klap #7: Wat was een santenboetiek precies?

Allez Marleen, dus je gaat uwe santenboetiek voorgoed sluiten en verhuizen naar Spanje?

Zo’n woorden hoor je wel eens als iemand met zijn/haar zaak stopt en de boel voorgoed zal sluiten. Deze ‘boel’ noemen we dan een santenboetiek en horen we nog geregeld in het Vlaams. De santenboetiek of santaeboetiek heeft een religieuze geschiedenis, die we u vandaag graag vertellen.

Deze term bestond zeker in de 17de eeuw, maar vindt wellicht zijn oorsprong gedurende de Reformatie, het 16de-eeuwse schisma binnen de Rooms-Katholieke kerk. Die begon toen Maarten Luther, een Duitse theoloog, Johannes Calvijn en anderen kritiek leverden op de wantoestanden binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Vanuit deze kritiek ontstonden verschillende protestantse stromingen waarvan het Lutheranisme en het Calvinisme de bekendste zijn. In de Lage Landen ondervond men ook de dreiging van een op handen zijnde scheuring binnen de westerse kerk.

Katholieken en protestanten zaten elkaar voortdurend in de haren, wat leidde tot religieuze conflicten. Een gewelddadige episode daarin was de beruchte ‘Beeldenstorm’. Protestanten in 1566 vernielden doorheen de hele Nederlanden, van zuid naar noord, katholieke beelden, kunstwerken en andere voorwerpen. De beeldvorming van heiligen was volgens protestanten in strijd met de Tien Geboden, al lagen er ook sociaal-maatschappelijke factoren aan de grondslag van deze gewelduitbarsting.

Vanuit het discours van godsdienstige twisten, werden plekken of winkels waar katholieke heiligenbeeldjes stonden of verkocht werden, spottend ‘santenkramen’ genoemd. In 1698 vinden we de woorden terug van schrijver H. Doedyns.:  … hebben de Luthersche Inwoonders den daer aangestelden Catholyken Pastoor al desselfs kerksieraden met de geheele Sante kraam voor zyn huis gebragt, en aangezegt te verhuizen.” Dit woord kan etymologisch teruggevoerd worden op het Latijnse ‘sanctum’ en het oudslavische ‘kram’ die respectievelijk heilig en winkeltent betekenen

In onze eigen tijd is de religieuze- en politieke beladenheid inmiddels verdwenen en bedoelen we met een santenkraam of santenboetiek “het hele zootje bij elkaar”. Dit zootje kan dan een horecazaak zijn, de viswinkel om de hoek of de rommelige kamer van een tiener.

Beste lezer, de warme dagen zijn ideaal om terrasjes te doen van ijsjes te genieten. Wees zeker op tijd voordat de uitbaters hun santenboetiek sluiten waardoor je prompt een dag moet wachten op lekkernijen.