De Schuunste Klap #14: Waarom zoekt men spijkers als het laag water is?

Een fijne vrijdag gewenst, beste lezer. Je kent ongetwijfeld die ene collega die té hard focust op onbenullige details en bijzaken die er eigenlijk niet toe doen, zeker niet op een vrijdag. Men zegt dan wel eens dat iemand “spijkers op laag water zoekt.” Vaak gaat het over details die er (op dat moment) niet echt toe doen, en soms leiden ze zelfs de aandacht af van wat echt belangrijk is. Er zijn verschillende versies over de oorsprong van deze uitdrukking, en ze hebben allemaal te maken met de scheepvaart en de scheepsbouw. Lange tijd (en nu nog) voer men rond met houten schepen, en de bouw hiervan is waar dit spreekwoord zijn oorsprong vindt.

Op scheepswerven voor houten schepen werd vanzelfsprekend vaak getimmerd gedurende de bouw of bij reparaties aan de schepen. De timmerlieden lieten daarbij wel eens spijkers uit hun handen vallen die prompt onder water verdwenen en een rustplaats vonden op de bodem. Aangezien deze kostbaar genoeg waren om te recupereren, werd bij laag water geprobeerd om spijkers, die voordien waren gevallen, terug te vinden. Kosten-batenanalyses zijn van alle tijden, beste lezer.

Een andere mogelijke oorsprong van dit spreekwoord is dat mensen een onschuldige smoes nodig hadden om gestrande schepen te doorzoeken, waarbij ze eigenlijk waardevolle lading wilden bemachtigen. Ze deden alsof ze spijkers gingen zoeken om daarmee zelf te gaan klussen. Met dit onbelangrijke smoesje leidde men de nieuwsgierige zoekers af van waar ze écht voor kwamen. Deze versie komt aardig in de buurt van de uitdrukking waarbij iemand bewust op details focust om niet in te hoeven gaan op het belangrijke.

Ook kapiteins werden soms in de zak gezet bij reparaties van hun vaartuigen. Daarbij waren schroeven kwalitatief beter dan spijkers. Als de kapitein dan wilde weten of men op de reparatiedokken toch geen spijkers had gebruikt, kon hij zijn schip laten droogleggen om de minieme verschillen tussen spijkers en schroeven met eigen ogen te aanschouwen. Wanneer hij dan spijkers vond, was een boze kapitein het gevolg.

Misschien vind je ooit wel spijkers op de bodem aan zee of in de dokken? Raap ze zeker op en misschien krijg je ooit de kans om een kapitein eens goed liggen te hebben.