De Schuunste Klap #1: De Absjaar

“Gij Absjaar, dat had je nu toch wel op voorhand even kunnen zeggen!” Welke Antwerpenaar heeft zo’n verwijt nu nog niet gehoord? De ’absjaar’ is toch wel een hoogvlieger onder de (Antwerpse) woorden. In 2017 haalde absjaar zelfs de prijs voor “mooiste Antwerpse dialectwoord“, op zich al een reden om de afkomst van dit woord onder de loep te nemen.

Vrijwel iedereen weet wel wat er met absjaar wordt bedoeld, namelijk een heel onaangename- of onbetrouwbare man, een vreemde persoon of een dwaas. Tegenwoordig wordt het ook in vele gevallen vriendschappelijk gebruikt wanneer iemand iets ludieks uithaalt of iemand anders een loer draait. Wij vertellen u vandaag met veel plezier waar dit woord eigenlijk vandaan komt.

Hoewel het woord verschillende schrijfwijzen kent, zoals (h)apsjaar, absjaar of nabsjaar, werd het oorspronkelijk geschreven als ’hapschaar’. Taalkundig komt dit waarschijnlijk van de Franse woorden happer en chair, die respectievelijk ’vastgrijpen’ en ’vlees’ betekenen. Wie denkt aan beenhouwers die graag knuffels krijgen, is eraan voor de moeite. De ’happe-chair’, of de vleespakker, duidt op een vroegere lagere wetsdienaar of agent die mensen aanhoudt. Dit was een beroep dat afgunst en spot op de hals haalde. Mogelijk komt deze Franse term dan weer uit het Duits, waar sprake is van scherge (schaar), wat ook op een gerechtsdienaar of, in bepaalde streken, een aanvoerder binnen het leger duidt. Misschien is vanuit scherge een link te maken naar conciërge, eveneens iemand die een toezichthoudende functie uitoefent.

Opmerkelijk is dat de absjaar ook buiten Antwerpen bekend is, onder meer in bepaalde gebieden in Nederland, zoals de Zaanstreek en de stad Deventer. Even opvallend is het verschil in betekenis en de nagenoeg complete rolwisseling van geslacht. Daar waar een absjaar in (en rond) Antwerpen vaak betrekking heeft op een rare- en onbetrouwbare kerel, doelt men in Nederland vaak op een brutale- of gierige vrouw.

Beste lezer, blijf dit prachtige woord gebruiken ... met de nodige eerbied.

Deze bijdrage is een initiatief van Jong N-VA Deurne en wil bepaalde typisch Antwerpse termen en Vlaamse uitdrukkingen uitleggen en in ere houden. Als jongeren dragen zij het Antwaarps dialect en het Nederlands een warm hart toe en vinden ze het belangrijk om deze taal levend te houden.